جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیتمی دو مفهوم با یک هدف

جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیستمی دو مفهوم با یک هدف:
مقدمه :
در سال 1992 پس از کنفرانس زمین از ریو (Rio summit) دو مفهوم جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیستمی در رابطه با حفاظت و مدیریت جنگلها بطور موازی مورد توجه و بحث سازمانها, کنوانسیونها و محافل مرتبط با جنگلداری قرار گرفتند .
جنگلداری پایدار (Sustainable forest management) ریشه خود را در جنگلداری کلاسیک دارد و توسط بعضی از سازمانهای بین المللی از قبیل فائو ITTO مورد حمایت و ترویج قرار گرفته است . در حالیکه مدیریت اکوسیستمی
(Ecosystem management) توسط کنوانسیون حفظ تنوع زیستی (CBD) بعنوان یک چارچوب مورد قبول واقع شده است . در شرایط کنونی هم بحث بر سر تفاوتهای این دو مفهوم, قابلیت اجرائی و کارائی آنها می باشد . به همین جهت در این زمینه تاکنون
بحث ها، کارگاههای مختلف آموزشی و مطالعات زیادی صورت گرفته است . هدف این مقاله بررسی تفاوتهای این دو مفهوم میباشد که هر دو یک هدف بلند مدت یعنی حفاظت و مدیریت اصولی جنگلها را دنبال میکنند . اهمیت روش و شفاف شدن این مفاهیم در رابطه با تدوین سیاست جنگل و پایش و ارزیابی حفاظت و مدیریت جنگلها توسط کشورهای مختلف است . زیرا این دو مفهوم تاکنون دقیقاً بررسی و مقایسه نشده اند، بطوریکه گاهی افراد و سازمانهای مرتبط با جنگلداری تصور و برداشت روشنی از این دو مفهوم ندارد .

معیارها و شاخصهای جنگلداری پایدار

معیارها و شاخصهای جنگلداری پایدار:
مقدمه
معیارها (Creteria) و شاخص (Indicators) ابزاری برای تعریف, پایش و ارزیابی  حرکت به طرف جنگلداری پایدار محسوب میشوند . اصلاح و مفهوم معیار نشاندهنده اصول یا شرایط اصلی برای پایداری است که بر طبق آنها توان تولیدی و نقش های حفاظتی و اجتماعی جنگلها مورد قضاوت واقع میشود . هر معیار هم دارای چندین شاخص کمی و کیفی برای
اندازه گیری و پایش است که بطور منظم و متوالی مورد اندازه گیری قرار می گیرند، تا اثرات مدیریت جنگل مشخص و معین شود . معیارها و شاخصهای جنگلداری پایدار در سطح ملی ممکن است بر سیاست و قوانین جنگل و تشکیلات بخش جنگل تأثیر گذار باشند . در شرایط کنونی در سطح جهانی تقریباً همه کشورها در مناطق مختلف اکولوژیکی معیارها و شاخص های جنگلداری پایدار در سطح ملی را که قبلاً با همکاری فائو و سایر ارگانهای بین المللی تهیه شده است پیاده و اجرا می نمایند . معیارها و شاخص های جنگلداری پایدار برای هفت منطقه مختلف جهان از جمله فرایند کشورهای اروپائی, فرایند مونترال, مناطق خشک افریقا, جنگلهای استوائی, فرایند تاراپوتو و فرایند کشورهای خاور نزدیک تهیه گردیده است . تعداد و نوع معیارهای جنگلداری پایدار در سطح ملی تقریباً برای همه مناطق اکولوژیکی جهان یکسان است . اما تنوع و تعداد شاخص های آنها در مقایسه با یکدیگر متفاوت هستند . شاخص ها ماهیتاً کمی, کیفی و حتی تشریحی هستند و با تناوب مختلف (یکساله- پنج ساله و غیره) در سطح ملی مورد اندازه گیری منظم قرار می گیرند که به پایش و ارزیابی جنگلداری پایدار منجر میگردد. پایش و ارزیابی معیارها و شاخص های جنگلداری پایدار هم به تصمیم گیران, برنامه ریزیان و سیاستگذاران ملی و بخش جنگلداری و غیره کمک می نماید که در جهت رسیدن به جنگلداری پایدار بطور صحیح قدم بردارند. زیرا جنگلداری پایدار در نهایت ضامن توسعه پایدار در اکثر کشورها محسوب می شود . تعریف دقیق جنگلداری پایدار در سطح ملی یک امر مشکلی محسوب میشود, به همین جهت فعلاً کلیه ابتکارات و فرایندهای جنگل در سطح  جهانی برای جنگلداری پایدار بر روی هفت معیار ذیل اتفاق نظر دارند که این معیارهای انتخاب شده نیاز به تشریح و توضیح بیشتری دارند .
 

پیدایش جنگل

پیدایش جنگل 
تعریف جنگل و انواع آن
جنگل منطقه وسیعی پوشیده از درختان ، درختچه ها و گونه های علفی است که همراه با جانوران وحشی نوعی اشتراک حیاتی گیاهی و جانوری را تشکیل داده و تحت تاثیر عوامل اقلیمی و خاکی قادر است تعادل طبیعی خود را حفظ کند.
حداقل سطحی که برای تشکیل جنگل از نظر علمی لازم است بسته به نوع گونه درختی ، شرایط محیطی و غیره تغییر می کند. این مساحت در شرایط معمولی حداقل 3/0 هکتار  ( 3 هزار متر مربع ) است. واژه « جنگل » از زبان سنسکریت است و به اکثر زبانهای اروپایی نیز وارده شده است و معنای جنگل طبیعی و بکر را می دهد. جنگل بسته به نوع پیدایش آن و خصوصیات ساختاری به جنگل بکر ، جنگل طبیعی ، جنگل مصنوعی یا جنگل دست کاشت طبقه بندی می شود.
جنگل بکر یا جنگل دست نخورده ، جنگلی است که بدون دخالت انسان بوجود آمده است و ترکیب گونه های درختی و درختچه ای و علفی آن طوری است که وضعیت کاملاً طبیعی را نشان می دهد .چوب و سایر فرآورده های تولید شده در جنگل بکر در همان سیستم طبیعی تجزیه شده و به خود جنگل بر می گردد. بعبارت دیگر از جنگل بکر هیچ گونه موادی ( زنده یا غیر زنده ) به خارج از آن حمل نمی شود.
رویش چوبی جنگلهای بکر که به حالت تعادل رسیده باشند عملاً صفر است ، یعنی همان قدر که چوب و سایر مواد آلی تولید می شود همان قدر هم تجزیه می شود و یا می پوسد. بعبارت دیگر چرخه رفت و بازگشت مواد در یک جنگل بکر چرخه ای بسته است.

ارزش های زیست محیطی جنگل

 ارزش های زیست محیطی جنگل
جنگلها به عنوان یکی از مهمترین سامانه های حیات بخش بشر جایگاه انکارناپذیری در تامین رفاه ، آسایش و سعادتمندی جوامع بشری دارند.
وجود ارزش های متعدد و متنوع اقتصادی و زیست محیطی در پیکره این منابع ارزشمند الهی ، تکیه گاه مطمئن و استواری برای تداوم و ارتقای زیست جانوران به ویژه انسان و متضمن شکوفایی حیات جوامع بشری و توسعه پایدار است.
متاسفانه همه ساله سطوح بسیار زیادی از جنگلهای دنیا بر اثر عوامل متعدد از جمله بهره برداری غیر اصولی و مفرط منهدم می شود. در میان علل وعوامل امحاء و نابودی جنگلها ، ناآگاهی از خواص و ارزش های زیست محیطی این منابع نیز به سهم خود تاثیرات زیانباری داشته و دارد.
بنابراین به منظور شفاف سازی و جلب توجه اذهان و افکار عمومی ، به مشارکت فعال در ایفای رسالت خطیر ملی و مذهبی برای حفظ ، احیاء و توسعه این منابع ارزشمند ، برخی اثرات زیست محیطی جنگلها را بر می شماریم تا روند فزایند تجاوز وتخریب جنگلها کاهش یابد و در نهایت متوقف شود ، چرا که متعقدیم حفاظت و توسعه جنگلها با عزم و اراده ملی و همکاری و همدلی هموطنان عزیز و همچنین تلاش مجدانه مسئولین و متخصصین که زمام امور را در دست دارند امکان پذیر است.

کاربرد بیو تکنولوژی در بخش جنگل

کاربرد بیوتکنولوژی در بخش جنگل

جنگل‌ها، سرمایه‌های ملی هر کشور محسوب می‌شوند که حفاظت و استفادة صحیح از آنها، علاوه بر ثروت‌آفرینی، بقای محیط‌زیست را نیز تضمین می‌نماید. در مطلب زیر، راهکارهای بیوتکنولوژی جهت حفظ و استفادة مناسب از این سرمایه‌های ملی، ذکر گردیده است:
مقدمه


حدود 30 درصد از سطح کرة زمین به‌وسیلة جنگل‌ها پوشیده شده است که 25 درصد از آن در قارة اروپا و فدراسیون روسیه و بقیه در سایر نقاط جهان قرار دارند (کل مساحت جنگل‌های دنیا تقریبا 9/3 میلیارد هکتار است). جنگل‌ها و مراتع از حیث تأمین مواد غذایی جامعه، مصنوعات چوبی، محصولات کاغذی، تأمین تعداد زیادی از مایحتاج عمومی جامعه، جلوگیری از فرسایش و از بین رفتن خاک و حفظ آب و نزولات آسمانی، نقش مهمی را در اکوسیستم‌های طبیعی ایفا می‌نمایند. بنابراین تلاش برای جلوگیری از نابودی این منابع برای حفظ حیات انسان و همچنین کسب درآمد از این منابع طبیعی، از اهمیت حیاتی برخوردار است.



به‌کارگیری بیوتکنولوژی جهت حفظ و استفادة بهینه از جنگل‌ها


به‌طور کلی، بیوتکنولوژی از طرق زیر می‌تواند در زمینة حفظ و بهره‌برداری بهینه از جنگل‌ها و مراتع مفید واقع شود:

1- کشت سلول و بافت



با استفاده از روش‌های کشت بافت می‌توان گونه‌های درختان جنگلی در معرض انقراض را که در شرایط طبیعی قادر به تکثیر نیستند، از نابودی نجات داد. برای حفظ این گونه‌ها،‌ بیوتکنولوژی با هدف تکثیر انبوه در شرایط کنترل شدة آزمایشگاه و سپس کشت آنها در عرصه‌های طبیعی، نقش حیاتی در حفظ گونه‌های جنگلی در حال زوال ایفا می‌کند. در حال حاضر در شمال کشور گونه‌هایی مانند نارون، هزار، زبان‌گنجشک و نیز گونه‌هایی از درختان جنگل‌های زاگرس با این مشکل مواجه هستند که برای جلوگیری از انقراض آنها می‌توان از روش‌های بیوتکنولوژی استفاده کرد.
یکی دیگر از موارد استفاده از تکنیک کشت بافت در بخش جنگل، کوتاه کردن دوره تجدید نسل درختان جنگلی و همچنین کوتاه کردن زمان مورد نیاز برای دستیابی به پایداری فنوتیپی در درختان جنگلی می‌باشد.

تاثیر جنگل زدایی و چرای مراتع بر خاک...

باارزش ترین منبع محیط زیست در ایران و تقریبا جهان به غیر از دو سه نقطه، خاک است. خاک سرمنشاء حیات است. حدود ۳۰ سانتیمتر از خاک که به آن خاک زنده و جاندار می گویند دارای عناصر، ترکیبات، موادغذایی و موجودات زنده است .هر سانتیمتر مکعب ازخاک ۴۰۰ سال طول می کشد به طور متوسط از سنگ خارا تبدیل به خاک کشاورزی شود. ازطرفی ما سالا نه در ایران ۴۸ تن از این خاک باارزش را در هر هکتار از دست می دهیم. این رقم در اروپا ۱۲ تن در هکتار و در آمریکا ۴ تن درهکتار است.

آشنایی با سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور

محیط زیست > گیاهان  -
هسته‌های اولیه تشکیلات جنگل در سال 1299 شمسی با نام وزارت فلاحت و تجارت در جنگل‌های شمال کشور شکل گرفت

وظیفه این اداره، نقشه‌برداری از جنگل‌ها، تفکیک جنگل‌های خصوصی از دولتی، تعیین جنگل‌های بکر و صنعتی از جنگل‌های مخروبه و بوته‌زار بود.

در اسفند 1302 با تصویب هیأت وزیران نظامنامه جنگلبان‌های ایران تنظیم شد. همزمان با استقرار هیأت جنگل در مازندران یک کارشناس آلمانی به نام فندم هاگن به عنوان متخصص جنگل برای مدت 6 سال استخدام شد. تشکیلات جنگلبانی در سال 1303 مرکب از تشکیلات مرکزی، تشکیلات مازندران و گرگان و تشکیلات گیلان بود.

مراقبت از جنگل‌ها با ماهواره

یکی از بحث‌هایی که در زمینه محیط‌زیست در دنیا می‌شود، بحث جنگل و جنگل‌‌داری است.

 این که کشورها از مراتع و جنگل‌‌هایشان به عنوان یکی از مهم‌‌ترین منابع طبیعی روی زمین حفاظت کنند و در کنار آن حتی برای افزایش میزان آنها اقداماتی انجام دهند.

جنگل‌ها 6 درصد خشکی‌های روی زمین را تشکیل داده‌اند و بیش از 57 درصد از موجودات زنده در آن زندگی می‌کنند. با افزایش شهرنشینی میزان جنگل‌ها در حال کاهش است. گرم شدن زمین و بروز آتش‌سوزی یکی دیگر از مواردی است که باعث از بین رفتن جنگل‌ها می‌‌شود. مثلاً به تازگی بروز یک آتش‌سوزی در استان گلستان کشورمان باعث از بین رفتن بخش‌های زیادی از این سرمایه ارزشمند شد.

اما در کنار خبرهای تلخی که درباره از بین رفتن جنگل‌ها وجود دارد، گاهی اتفاق‌‌های خوبی هم می‌افتد. کشور هندوستان یکی از کشورهایی است که جنگل‌هایش به طور چشمگیری بیشتر شده‌اند.

به گزارش سازمان محیط‌زیست هندوستان، در 10 سال گذشته جنگل‌های این کشور سرسبز 3 میلیون هکتار افزایش داشته است. به همین دلیل قرار است در سال 2013 میلادی این کشور یک ماهواره را به فضا پرتاب کند که به طور روزانه وضعیت جنگل‌های این کشور را گزارش کند.

رشته جنگلداری

رشته جنگلداری

مقدمه