ارزیابی اثرات با روش ماتریس ایرانی

       ارزیابی اثرات به معنای ارزیابی و سنجش اثرات یک پدیده یا فعالیت یا فرایند بر یک پدیده یا فرایند دیگر می باشد. ارزیابی اثرات از مفاهیم کلیدی در مباحث جغرافیا به شمار می رود. ارزیابی اثرات گردشگری بر توسعه فیزیکی شهر، ارزیابی اثرات گرد و غبار بر محیط زیست، ارزیابی اثرات اقلیم بر اشکال ژئومورفولوژی، ارزیابی اثرات فرهنگ بر شکل شهر، ارزیابی اثرات مرزها بر قدرت استراتژیک جغرافیای کشورها نمونه ای از ارزیابی اثرات در جغرافیا می باشد. در همه مباحث ارزیابی همواره یک رابطه علت و معلولی برقرار می باشد و دو عنصر «اثر» و «پیامد» وجود دارد که همیشه میزان اثرگذاری یک اثر بر پیامد سنجیده می شود. اثرات همان عوامل و عناصری هستند که در متغیر مستقل وجود دارد و پیامدها از اثرات ناشی می شوند. همواره در روش های ارزیابی اثرات، میزان اثرگذاری یک اثر بر پیامد سنجیده می شود.

         یکی از روش های ارزیابی، روش ارزیابی اثرات با استفاده از ماتریس ایرانی می باشد که توسط اساتید داخل تهیه شده است. روش کلی ماتریس ایرانی به صورت می باشد:

1- انتخاب موضوع (برای مثال موضوع ارزیابی، ارزیابی اثرات توسعه گردشگری بر روستاهای منطقه الموت می باشد)

2- تعیین اثرات (توسعه گردشگری متغیر مستقل  و در حکم علت می باشد. فعالیت ها و فرایندهایی که در طی توسعه گردشگری در منطقه ممکن است اتفاق افتاده و توسعه گردشگری با خود به منطقه می آورد)

3- تعیین پیامدها (روستاهای الموت متغیر وابسته می باشد. ویژگی ها و بخش هایی از روستاهای الموت که ممکن است تحت تاثیر اثرات یعنی توسعه گردشگری قرار بگیرد)

4- ایجاد ماتریس و قرار دادن اثرات در ستون و پیامدها در سطر

5- ارزیابی میزان اثرگذاری اثرات بر پیامدها بر مبنای 1 تا 5 برای اثرات مثبت و -1 تا 5- برای اثرات منفی

6- محاسبه میزان سودمندی و مخرب بودن هر یک از اثرات و پیامدها از طریق محاسبه میانگین

7- تعیین شاخص و ویژگیهای سودمندی و مخرب بودن هر یک از اثرات و پیامدها

8- نتیجه نهایی پروژه (آیا فرایند توسعه گردشگری بر روستاهای الموت مفید بوده و قابل تایید است یا اینکه باید متوقف شود یا ادامه آن با اصلاحات امکان پذیر است؟)

در فایل زیر، به صورت ساده این مراحل با ذکر مثال بالا توضیح داده شده است:

حجم فایل: 2 / 1 مگابایت

      در فایل زیر نیز نمونه ای دیگر از روش ارزیابی اثرات با ماتریس ایرانی توضیح داده شده است. در این نمونه، اثرات ایجاد بزرگراه تهران - شمال بر روستای کن و سولقان مورد بررسی قرار گرفته است.

حجم فایل: 2/2 مگابایت

(تهیه: سمیه السادات موسوی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تهران)